Ιστοριοβάτης ένας φάρος στον κυκεώνα του αδυσώπητου χρόνου …

Πέμπτη 19 Ιανουαρίου 2023

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΦΕΡΕΚΥΔΗΣ

Φερεκύδης ο Σύριος Φιλόσοφος: (600 – 540 ή 550 π.Χ.) υιός του Βάβυος, ήταν σύγχρονος με τους επτά σοφούς της Αρχαίας Ελλάδας. Τόσο οι παλαιότεροι, όσο και νεώτεροι ιστορικοί και συγγραφείς συμφωνούν ότι πατρίδα του Φερεκύδη ήταν η Σύρος. Η ζωή και η διδασκαλία του φιλόσοφου Φερεκύδη... “διαφωτίζεται υπό των κατεσπαρμένων τήδε κακείσε μαρτυριών πολλών συγγραφέων που έζησαν αργότερα από τον φιλόσοφο”.

Ο Φερεκύδης ήταν ο δάσκαλος του Πυθαγόρα, του σπουδαίου Έλληνα μαθηματικού και φιλοσόφου της πρωσοκρατικής περιόδου. “... ανήρ σοφός και ευρυμαθέστατος, ώστε και της Πυθαγορείου σχολής να θεωρείται αρχηγός...” Πολλοί Έλληνες αναφέρουν: “Φερεκύδης Πυθαγόρου διδάσκαλος”

Για τα έργα του ο Διογένης Λαέρτιος* γράφει: “σώζονται δε του Συρίου βιβλίου, ο συνέγραψεν ου η αρχή: Ζευς μεν και χρόνος εις αεί και χθων ην χθονίη δε όνομα εγένετο γη, επειδή αυτή Ζευς γέρας δεδοί. Σώζεται δε και ηλιοτρόπιον εν Σύρα τη νήσω”

Όσοι λοιπόν μαθηταί ήσαν κοντά στον Πυθαγόρα, δέχθηκαν ως αρχή του σύμπαντος τη γη, ενώ όσοι ακολούθησαν τον Θαλή θεώρησαν αρχή του παντός το νερό ή τον αέρα. Εκτός από τα θεολογικά του συγγράμματα, ο Φερεκύδης είχε επιδοθεί και πιθανότατα είχε εκδόσει έργο με φυσικές γνώσεις, όπως αστρονομία, φυσική ιστορία και αριθμητική. Προϊόν των μαθηματικών του γνώσεων και ιδιαίτερα των αστρονομικών του παρατηρήσεων είναι το ΗΛΙΟΤΡΟΠΙΟΝ. Αναφέρεται ότι το ηλιοτρόπιο του Φερεκύδη είναι το πρώτο στην Ελλάδα, αναφερόμενο ως όργανο της ηλιακής σκιάς. Ηλιοτρόπιον, όπως το είχαν ερμηνεύσει στην αρχαιότητα ήταν όργανο ανάκλασης των ηλιακών ακτίνων με κατεύθυνση προς ορισμένο στόχο. Ήταν, δηλαδή, αλλαγή θέσεων των φωτεινών ακτίνων όταν πέφτουν σε επίπεδη επιφάνεια. Χρησιμοποιήθηκε στην αρχαιότητα για εργασία τριγωνομετρικών δικτύων για το ηλιακό φως. Το όνομά του άλλωστε “ηλιοτρόπιον” όπως το αναφέρει ο Όμηρος: “όθι τροπαί ηελίοιο...” σημαίνει που βρίσκονται οι τροπές του ηλίου, δηλαδή, οι θέσεις του ηλιακού φωτός.

Όμως, το 1747 στην Ακαδημία του Βερολίνου ειδικοί επιστήμονες συζήτησαν και έθεσαν το ζήτημα για το ηλιοτρόπιο του Φερεκύδη, πιστεύοντας ότι είχε εφευρεθεί δύο αιώνες πριν (περίπου) αφού αναφέρθηκε από τον Όμηρο. Οι ειδικοί όμως, με κατάλληλη εργασία και σκέψεις έκριναν ότι το ηλιοτρόπιον του Φερεκύδη στη Σύρο ήταν ένα ειδικό τεχνικό μηχάνημα κατάλληλο να δείχνει την τροπή, την κατεύθυνση του ήλιου (οι λέξεις τροπή – ήλιος ονομάστηκαν ηλιοτρόπιο).

Σήμερα στην περιοχή Σαν Μιχάλη

Πολλοί συγγραφείς αναφέρουν ότι ο Φερεκύδης ζούσε σε σπηλιά, σε μια τοποθεσία ορεινή και δύσβατη, μεταξύ των λόφων Αμυγδαλού και Ρηχωπού. Εκεί πλησιάζει κανείς από την Κυπερούσα στο Πλατύ Βουνή. Μέχρι σήμερα ονομάζεται: Η σπηλιά του φιλοσόφου Φερεκύδη. Αναφέρεται σε εφημερίδες παλαιάς εποχής, ότι ένας σεισμός που έγινε στις αρχές του 19ου αιώνα αλλοίωσε και μίκρανε τη σπηλιά.

Ο Τιμολέων Αμπελάς γράφει για την δεύτερη σπηλιά του Φερεκύδη που βρίσκεται στο λόφο Πατέλλι σε μια πανέμορφη περιοχή κοντά στην παλιά πόλη, στην περιοχή της Χαλανδριανής.

Η ζωή του μεγάλου φιλοσόφου ατυχώς για την αρχαία Ελλάδα, ήταν πολύ σύντομη. Πέθανε στην ακμή της ηλικίας του από μια πολύ κακή νόσο, την φθειρίαση. Από το σπήλαιο απεσύρθη από τους ανθρώπους ο νεκρός αγαπητός και θαυμαστός φιλόσοφος. Από τότε αυτό το σπήλαιο έχει το όνομα: “Σπηλιά του Φερεκύδους ή Σπηλιά του φιλοσόφου”

Πως έγραψαν πολλοί διάσημοι της εποχής μετά τον οικτρό θάνατο του σπουδαίου φιλοσόφου: “Η Ελλάς συνεκινήθη επί τη οδυνηρά τελευτή του ενδόξου Συρίου, οι ποιηταί έκρουσαν την λύραν, συνοψίζοντες την δόξαν και τον βίον αυτού και οι Σύριοι εστερούντο του μεγαλοφυεστέρου συμπολίτου των.”

Αξίζει να γνωρίσουμε με πόσο μεγάλη στοργή έσπευσε ο Πυθαγόρας, από πολύ μακριά που βρισκόταν, να παρασταθεί στις τελευταίες στιγμές του σπουδαίου Έλληνα και δασκάλου του. Οι Ίωνες φιλόσοφοι αισθάνθηκαν πρώτοι την στέρηση αυτού του ανθρώπου, ο οποίος αν κατόρθωνε να φθάσει... “εις ύστατον γήρας, ήθελε μερισθή μέγα μέρος της δόξης, ήτις απενεμήθη εις τον μαθητήν Πυθαγόραν υπό του κόσμου”

Πολλοί ήταν οι άνθρωποι, που ακόμη και μετά τον θάνατο του διάσημου Έλληνα, ασχολήθηκαν ιδιαίτερα να γνωρίσουν και να γράφουν τον χρόνο της γέννησής του, τον τρόπο της γέννησής του και της δράσης του τόσο στη Σύρο, όσο και στις άλλες πόλεις που επισκέφθηκε.

Ο χρόνος του θανάτου δεν είναι ακριβώς γνωστός, αλλά συμπίπτει μεταξύ 545 -540 π.Χ.

Πολλοί άνθρωποι δέχθηκαν την επιθυμία του Πυθαγόρα, ο οποίος έφθασε στη Σύρο μόλις είχε φύγει από τη ζωή ο άριστος δάσκαλός του, να ενταφιασθεί στη Δήλο, στο νησί που υποδεχόταν τους σοφούς. Οι συμπολίτες του ένδοξου φιλοσόφου Φερεκύδη εξεδήλωσαν τον σεβασμό τους με την επιθυμία τους να γίνει η προτομή του ώστε να τιμηθεί ο αξιόλογος και μορφωμένος Έλληνας. Η προτομή έγινε, αλλά χάθηκε. Ο συγγραφέας Abbe Dela Rocca ένα περίπου αιώνα πριν είδε αυτή την προτομή κάπου σε άλλη περιοχή και έδωσε τις πληροφορίες του στους πολίτες της Σύρου.

Δυστυχώς όμως δεν ανακαλύφθηκε. Ο Δήμος της Σύρου έχει δημιουργήσει χρυσό στεφάνι προς τιμής του διάσημου και σπουδαίου Συριανού.

Ο θαυμασμός των Ελλήνων για τον Φερεκύδη εκδηλώνεται και έφθασε μέχρι την εποχή μας από επιγράμματα που περισώθηκαν προς τιμή του. Τα δείγματα της εκτίμησης στο όνομά του από τους παλαιότερους Συριανούς είναι πολλά. Δρόμοι, Σύλλογοι και εφημερίδες είχαν το όνομά του.

Αξίζει να μάθουν τα νέα παιδιά, με λίγα λόγια, την ιστορία του διάσημου Έλληνα, που τον γνωρίζουν αρκετοί στις άλλες χώρες.

Διογένης Λαέρτιος: Ιστοριογράφος της φιλοσοφίας της αρχαιότητας. Κατάγεται από την πόλη Λαέρτη της Κικιλίας Γ' μ.Χ. αιώνα.

Μαρία Ρώτα

 https://www.koinignomi.gr